Babin

W artykule przybliżono podstawowe terminy związane z nowym podejściem do komunikacji społecznej odbywającej się za pośrednictwem książki, wprowadzając m.in. pojęcie „bibliosfery”. Zdefiniowano ją jako supersystem społeczno-komunikacyjny obejmujący bibliotekarstwo, bibliografię, ruch wydawniczy, księgarstwo i informatykę, z uwzględnieniem istotnych zjawisk społecznych związanych z percepcją książki, takich jak cenzura i bibliofilstwo.

Otwarty dostęp (OD) zaczyna być traktowany jako element głównego nurtu naukowej działalności wydawniczej, a wraz ze wzrostem popularności tego ruchu wzrasta potrzeba analizy ekonomicznych podstaw takiej działalności. Ponieważ duża liczba wydawców oferuje obecnie czasopisma w modelu hybrydowym (subskrypcja + OD), a publikowanie w wolnym dostępie finansowane z opłat pobieranych od autorów (ang. article-processing charges – APC) jest coraz powszechniej akceptowane, uczelnie wyższe muszą zdawać sobie sprawę z charakteru i finansowych konsekwencji relacji z wydawcami oraz łącznych kosztów publikacji, choćby ze względu na możliwość wykorzystania takich danych w negocjacjach z firmami wydawniczymi. Jest to istotne zwłaszcza w kontekście toczonych obecnie debat i krytyki, związanych z procederem określanym mianem double dipping, czyli czerpaniem przez wydawców zysków za jeden artykuł z dwóch źródeł – od autora / autorów i od czytelników, oraz niechęci dużej części oficyn do ujawniania szczegółów modeli wyceny i zawieranych kontraktów wydawniczych.

30 września 2015 r. Słowacka Biblioteka Narodowa (SBN) z sukcesem zakończyła projekt digitalizacji słowackiego piśmiennego dziedzictwa kulturalnego – Cyfrowa Biblioteka i Cyfrowe Archiwum – DIKDA (zob. BABIN [1], [2]). W uroczystościach związanych z ukończeniem projektu uczestniczył minister kultury, przedstawiciele świata bibliotek i kultury oraz wicedyrektor cyfrowej biblioteki Europeana – Nienke van Schaverbeke. Projekt sfinansowano z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego oraz krajowego Operacyjnego Programu Informatyzacji Społeczeństwa (OPIS).

W artykule omówiono wzory produktywności naukowej kobiet i mężczyzn w dziedzinie bibliotekoznawstwa i informacji naukowej (BIN) oraz wpływ czynnika płci na obecność w tej dyscyplinie. Jako korpus tekstowy wykorzystano artykuły opublikowane w renomowanym, indeksowanym w bazach ISI i SCOPUS czasopiśmie The Electronic Library (EL) w latach 2005-2014, analizując je pod kątem autorstwa. Oddziaływanie badanego wskaźnika szacowano w odniesieniu do poziomu pracy indywidualnej i bazującej na współpracy, jakości w kategoriach cytowalności i liczby cytowań oraz otrzymywania grantów badawczych.

Duża część badań nad zachowaniami informacyjnymi różnych populacji koncentruje się na analizie sposobów posługiwania się Internetem i związanych z wiekiem różnic w tym zakresie, stosunkowo niewiele uwagi poświęca się natomiast badaniu relacji między rejestrowanymi tendencjami związanymi z podejściem do sieci www a nastawieniem wobec innego typu mediów. W artykule porównano w związku z tym różnice w dostępie do komputerów oraz w sposobach wykorzystywania i niewykorzystywaniu stacjonarnego i mobilnego Internetu oraz telewizji, radia i gazet w wybranych grupach wiekowych (20-39, 40-59 i 60-). Sprawdzano również wpływ statusu społeczno-ekonomicznego (dochodów, wykształcenia) i płci na poziom akceptacji różnych form mediów w każdej z badanych grup, by określić prawidłowości związane z podziałem cyfrowym, w szerszym komunikacyjnym kontekście, oraz ustalić zależności między wykorzystywaniem środków masowego komunikowania a relacjami z Internetem. Jako model odniesienia potraktowano teorię dyfuzji innowacji E.M. Rogersa.

Biblioteki powiązane z różnego typu organizacjami sektora kultury, działającymi poza granicami rodzimych państw i mającymi na celu dzielenie się wiedzą, kulturą i językiem, świadczą nie tylko tradycyjne usługi wypożyczeń i udostępniania materiałów drukowanych i audiowizualnych, lecz również pomoc lokalnym mieszkańcom w zakresie edukacji, alfabetyzacji, kwestii społecznych, współpracy i rozwoju. Działania te można powiązać określeniem dyplomacji kulturalnej, która stanowi istotny aspekt stosunków dyplomatycznych, ma sprzyjać wzajemnemu zrozumieniu różnych narodów i stanowić istotną alternatywę dla działań militarnych. W artykule przeanalizowano znaczenie takich ośrodków kultury, podjęto też próbę stworzenia typologii zarządzanych przez nie bibliotek.

Sposób postrzegania bibliotekarzy przez ogół społeczeństwa oraz określone grupy użytkowników jest od wielu dekad przedmiotem dużego zainteresowania bibliotekoznawców (zob. BABIN 2008/1/77, babin.bn.org.pl/?p=523), choćby ze względu na wpływ wizerunku zawodu na pozycję bibliotek i publiczne wsparcie dla tych instytucji. Obraz tej profesji i powiązane z nią stereotypy mogą też w znaczący sposób determinować wybór bibliologii i informatologii (BIN) jako kierunku studiów, istotne jest więc by specjaliści informacyjni dbali o kreowany przez siebie przekaz i kształtowanie wyraźnej zawodowej tożsamości. Szybki rozwój środowiska informacyjnego i rozwój innowacyjnych usług bibliotecznych rozbudziły nadzieję na zmianę percepcji dotyczących bibliotekarzy, jednak mimo postępów technologicznych i nowych ról pełnionych przez pracowników bibliotek, badania wskazują na utrzymywanie się błędnych wyobrażeń związanych z pracą biblioteczną. Celem przeprowadzonego przez autorki sondażu było sprawdzenie bieżących opinii użytkowników greckich bibliotek publicznych na temat ich personelu. W szczególności, autorów interesowało, jak postrzega się w Grecji status bibliotekarzy, ich obowiązki, zaplecze edukacyjne i kompetencje zawodowe w okresie szybkich przemian społecznych.

Autorka koncentruje się w artykule na szczegółowym omówieniu obowiązujących procedur i usług biblioteczno-informacyjnych Słowackiej Biblioteki Narodowej (SBN), z odwołaniem do rozwiązań przyjętych w bibliotekach narodowych innych państw.

Biblioteka Uniwersytetu Helsińskiego, a od 2006 r. – Narodowa Biblioteka Finlandii (BNF), jest obecnie finansowaną niezależnie od Uniwersytetu instytucją, która świadczy usługi IT na rzecz wszystkich obywateli, współpracując z innymi instytucjami pamięci (archiwa, muzea) i placówkami naukowo-badawczymi. Oprócz druków, zapisów dźwięku i mikrofilmów, BNF archiwizuje wybrane strony www (od ostatniej dekady), treści z Twittera i wybrane filmy z You Tube.

Prace nad testowaniem nowego standardu katalogowania – RDA pomogły zwrócić uwagę środowiska bibliotecznego na ograniczenia formatu MARC21, w tym problemy z odwzorowywaniem w płaskiej strukturze rekordów MARC fundamentalnych dla modeli FRBR i RDA relacji między jednostkami bibliograficznymi, oraz na niedostosowanie danych produkowanych przez instytucje kultury do wymogów Sieci Semantycznej. Potrzebę zmian struktury bibliograficznej i transformacji opisu tekstowego w zrozumiałe dla maszyn, jednoznacznie identyfikowalne i zgodne z technologiami Linked Data sieci zestawy elementów danych oraz opracowania bardziej elastycznego i rozszerzalnego języka metadanych postulowano m.in. w raporcie „On the Record” z 2008 r., sporządzonym przez Grupę Roboczą ds. Przyszłości Rejestracji Bibliograficznej Biblioteki Kongresu, a efektem podjętych w tym kierunku działań była publikacja dokumentacji typowanego na następcę MARC modelu danych BIBFRAME.