Babin

„Biblioteka bez papieru” to do niedawna jeszcze konstrukt teoretyczny, pozostający wyłącznie w sferze futurystycznych prognoz i będący przedmiotem wielu sporów (por. babin.bn.org.pl/?p=491), jednak w ostatnich kilku latach ten model usług bibliotecznych, zakładający gromadzenie i udostępnianie wyłącznie zasobów w formie elektronicznej, zaczęto eksperymentalnie wprowadzać w kilku krajach na świecie, zarówno w bibliotekach publicznych, jak i akademickich. W artykule przedstawiono dwa nowe projekty tego typu realizowane w Stanach Zjednoczonych.

Internet stał się nieodłączną częścią życia współczesnych studentów, z prowadzonych od lat badań wynika jednak, że łatwość w posługiwaniu się tym medium i znajomość jego mechanizmów nie zawsze idą w parze z wysokim poziomem kompetencji informacyjnych i umiejętnością krytycznej oceny źródeł elektronicznych oraz wyboru wartościowych informacji w zalewie dostępnych w sieci www treści. Bibliotekarze i kadra naukowa zdają sobie sprawę z tego problemu, próbując zapewniać użytkownikom informacji różnego typu pomoce w postaci list kontrolnych i przewodników dotyczących cyfrowych zasobów. Autorka omawia w artykule instrumenty tego typu oraz ich wady i ograniczenia, a następnie prezentuje własne podejście do nauki selekcji i weryfikacji internetowych źródeł, proponując wykorzystywanie w celach edukacyjnych stworzonej przez siebie metody: RADAR.

National Digital Newspaper Program (NDNP) – długofalowy projekt budowy otwartego, cyfrowego archiwum gazet o dużym znaczeniu historycznym, publikowanych w Stanach Zjednoczonych w latach 1836-1922, został uruchomiony w 2004 r. w ramach współpracy między federalną agencją National Endowment for the Humanities, zapewniającą programowi wsparcie finansowe i Biblioteką Kongresu (BK). Główne cele tej inicjatywy to zapewnienie powszechnego, publicznego dostępu online do amerykańskich gazet jako materiałów źródłowych do badań nad historia i kulturą tego kraju oraz do rekordów bibliograficznych i informacji o lokalizacji ponad 14 tys. tytułów prasowych wydawanych w tym kraju od XVII w. do chwili obecnej. Zdigitalizowane publikacje są archiwizowane przez BK i udostępniane na stronie Chronicling America: Historic American Newspapers. Stan Vermont dołączył do NDNP w 2010 r., po otrzymaniu przez Biblioteki Uniwersytetu Vermont 2-letniego grantu, mającego pomóc w budowie lokalnego zasobu cyfrowych gazet – Vermont National Digital Newspaper Program (VNDNP).

W artykule przedstawiono krótko międzynarodowe inicjatywy związane z archiwizacją danych i ich upublicznianiem w otwartym dostępie, umożliwiającym równoczesne, ponowne wykorzystywanie tych zasobów wielu użytkownikom (ang. data curation). Omówiono 3 raporty z projektów europejskich, które zdaniem autora, dobrze wprowadzają w tematykę archiwizacji, przetwarzania i ekstrakcji danych oraz główne referaty dotyczące tej tematyki wygłoszone w 2012 roku na konferencji w Bielefeld i na Generalnej Konferencji IFLA w Helsinkach.

Celem badania ankietowego przeprowadzonego wśród studentów Uniwersytetu w Ankarze (UA) było poznanie ich opinii i zwyczajów związanych z korzystaniem z biblioteki cyfrowej. Objęto nim grupę wybranych losowo 280 studentów z trzech wydziałów. Badanie osadzono w szerszym kontekście – szukano zależności pomiędzy zachowaniami i nawykami związanymi z posługiwaniem się Internetem oraz sposobami i źródłami pozyskiwania informacji, a korzystaniem z biblioteki cyfrowej.

Środowisko bibliotekarskie od lat aktywnie wspiera ruch otwartego dostępu do wiedzy, współpracuje też przy tworzeniu otwartych archiwów cyfrowych. Zgodnie z tą ideą, również duża część badań i publikacji z zakresu bibliotekoznawstwa i informacji naukowej (BIN) rozpowszechniana jest na zasadach open access. Autorka dokonała przeglądu dostępnych źródeł online z tej dyscypliny oraz ewaluacji ich przydatności w procesie nauczania i studiów bibliotekoznawczych, kompilując na tej podstawie wykaz użytecznych, bezpłatnych zasobów z zakresu BIN, które można wykorzystywać w celach edukacyjnych; przedstawiła też krótką charakterystykę każdej pozycji z listy oraz liczbę materiałów z zakresu BIN, które można znaleźć we wskazanych źródłach.

Czeską terminologiczną bazę danych z zakresu bibliotekoznawstwa i informacji naukowej (Terminologická databáze knihovnictví a informační vĕdy – TDKIV) zaczęto tworzyć w latach 2001-2002, w ramach projektu realizowanego przez Bibliotekę Narodową Czech (BNCz) przy wsparciu ministerstwa kultury. Baza jest stale aktualizowana. Obecnie zawiera 4800 terminów (3120 podstawowych i 1680 ekwiwalentów) z zakresu bibliotekoznawstwa, informacji naukowej i dziedzin pokrewnych; obsługiwana jest w języku czeskim i angielskim. Służy jako narzędzie pomocne przy tworzeniu i czytaniu akademickich tekstów oraz zapewnianiu precyzyjnej komunikacji w bibliotecznej praktyce i całym spektrum informacji naukowej.

Wartościowe informacje naukowe, kulturalne i gospodarcze tworzy i rejestruje się obecnie powszechnie w formie cyfrowej, są też one upubliczniane w tej postaci przez różne typy organizacji i instytucji, zarówno w sektorze publicznym, jak prywatnym, jednak ze względu na szybko zmieniające się technologie, możliwe zmiany polityki archiwizacyjnej i ryzyko związane ze starzeniem się nośników, sprzętu i oprogramowania używanych do zapisu danych, zabezpieczenie trwałej dostępności tych zasobów pozostaje złożoną kwestią. Cyfrowa ochrona (CO) jako strategia zabezpieczania długotrwałej żywotności i możliwości wykorzystywania i rozumienia cyfrowych źródeł informacyjnych, obejmuje różne metody i techniki (migracja, emulacja i in.) długofalowego zachowania tych obiektów. W artykule skupiono się na analizie CO z organizacyjnego punktu widzenia, sprawdzając, na podstawie przeglądu anglojęzycznego piśmiennictwa z dziedziny informatyki i systemów zarządzania informacją (SZI), w jaki sposób podchodzi się do tego problemu w badaniach naukowych.

Wzrost efektywności technik eksploracji danych w sieci www, sprawił, że portale internetowe stały się jednymi z najbardziej obiecujących serwisów sieciowych, oferując użytkownikom zintegrowany dostęp do dynamicznych treści z różnych źródeł informacyjnych oraz możliwość zapamiętywania preferencji odbiorców i personalizacji sposobów wyszukiwania informacji. Do niedawna, badania dotyczące zachowań i oczekiwań użytkowników takich stron prowadzone były głównie w kontekście biznesowym, jako że pionierskie usługi tego typu miały charakter komercyjny, a zyski właścicieli portali zależą od liczby odwiedzających je osób. Obecnie, gdy coraz więcej instytucji i organizacji non-profit oferuje swoje „bramy” do Internetu, badania użytkowników, mogące pomóc zapewnić sukces danej witryny oraz jej pożądane oddziaływanie, obejmują także inne dziedziny, takie jak sektor edukacyjny, rządowy, czy biblioteczny. W artykule skupiono się na analizie potrzeb odbiorców stron instytucji pamięci i kultury oraz sprawdzeniu potencjału modelu pomiaru szacującego ich wymagania informacyjne oraz czynniki motywujące do korzystania z materiałów udostępnianych przez takie serwisy.

New Media Consortium (międzynarodowa koalicja instytucji edukacyjnych i kulturalnych zainteresowanych wykorzystaniem nowych mediów w edukacji), w swojej publikacji Horizon Report 2011 (coroczny raport z badań dotyczących trendów w szkolnictwie) uznała rzeczywistość rozszerzoną (ang. augmented reality – AR) za jedną z technologii mogących mieć w najbliższych latach znaczący wpływ na sektor oświaty. Prognoza ta stała się inspiracją dla finansowanego przez JISC i realizowanego na University of Manchester (UM) projektu SCARLET (Special Collections using Augmented Reality to Enhance Learning and Teaching), mającego na celu ewaluację zastosowań narzędzi AR w szkolnictwie i eliminację barier utrudniających wykorzystanie w procesie nauczania zbiorów specjalnych dzięki wdrażaniu na uczelniach aplikacji tego typu.