Babin

W 2006 r. Biblioteka Narodowa Norwegiii (BNN) rozpoczęła zakrojony na szeroką skalę program digitalizacji treści zakładający przeniesienie na formę cyfrową, w ciągu kolejnych 20-30 lat, całości zbiorów tej książnicy, w formie cyfryzacji fizycznych obiektów z kolekcji oraz pozyskiwania nowych publikacji w formie elektronicznej bezpośrednio od wydawców. Biblioteka dysponuje niemal kompletnym zasobem wszystkich norweskich gazet i czasopism (ok. 5 mln egzemplarzy z niemal 1200 tytułów), w ciągu 6 lat udało jej się dokonać konwersji m.in. ok. 350 tys. egzemplarzy, a od 2008 r. wszystkie nowe gazety publikowane na terenie tego kraju przechowywane są w formie cyfrowej i w perspektywie kilku kolejnych lat mają być dostarczane bibliotece wyłącznie drogą elektroniczną, w wysokiej jakości formacie. W 2011 r. BNN uruchomiła nowy, darmowy serwis cyfrowych gazet i czasopism (www.nb.no/aviser), stanowiący część biblioteki cyfrowej BNN i przeznaczony dla wszystkich norweskich placówek bibliotecznych. Mogą one korzystać za jego pośrednictwem z tych tytułów, na które BNN ma podpisaną umowę i wszystkich numerów periodyków wyłączonych spod ochrony praw autorskich.  Autor przedstawia obecny stan i zakres funkcjonalności tego programu i plany jego dalszego rozwoju

W drugiej połowie XX wieku nastąpił szybki rozwój bibliotek i czytelnictwa, również w archiwach zwiększyła się liczba dokumentów administracyjnych, co przyspieszyło modernizację organizacji zasobów archiwalnych i udostępnianie ich użytkownikom. Biblioteki i archiwa rozwijały się równolegle osiągając coraz większą specjalizację i odrębność w zakresie komputeryzacji, standardów opisu danych, formatów stosowanych w systemach komputerowych, organizacji sieci krajowych i międzynarodowych. Kryzys ekonomiczny oraz cyfryzacja na masową skalę przyczyniły się do upowszechnienia idei współpracy różnych instytucji. Także biblioteki i archiwa współpracują obecnie w wielu dziedzinach. Poszukują m.in. zbliżenia zasad opisu dokumentów archiwalnych i bibliotecznych oraz poprawy informacji o zbiorach, gdyż ze względu na różne formaty nie można jednocześnie efektywnie przeszukiwać na wspólnych portalach baz bibliotecznych w formacie UNIMARC i archiwalnych w formacie EAD (Encoded Archival Description). Wyszukiwanie jest zawodne, gdyż nie obejmuje wielu elementów opisu zawartych w obu formatach. Biblioteka Narodowa Francji prowadzi prace nad wykorzystaniem formatu EAD do opisywania rękopisów bibliotecznych.

Wraz z wprowadzeniem nowej struktury organizacyjnej w Słowackiej Bibliotece Narodowej (SBN) na początku 2011 r. powstał nowy Dział Zintegrowanego Centrum Konserwacji i Digitalizacji oraz Informacyjnych i Komunikacyjnych Technologii (DZCKDiIKT). Składają się na niego cztery jednostki: Pracownia Digitalizacji, Pracownia Konserwacji, Ośrodek Informacyjnych i Komunikacyjnych Technologii oraz Archiwum Internetowe, w których zatrudniono 22 osoby, łącznie z tymi pracującymi zaocznie. Zakres działania DZCKDiIKT obejmuje zadania SNK na poziomie planowania, koordynowania, realizacji i rozwoju w dziedzinie automatyzacji, cyfryzacji i konserwacji, sprawnego i skoordynowanego funkcjonowania całej linii technologicznej SBN oraz różnego zastosowania technologii informacyjnych i komunikacyjnych. Działania te podejmuje nie tylko dla samej SBN ale i na rzecz innych bibliotek oraz szerzej poprzez uczestnictwo w projektach krajowych i międzynarodowych. DZCKDiIKT pełni też rolę ośrodka naukowo-badawczego oraz normalizacyjnego w zakresie IT. Realizuje przy tym własne zadania jak też współpracuje na tym polu z innymi instytucjami.

Istniejące sposoby klasyfikacji dokumentów, uwzględniające aspekty istotne dla działalności bibliotecznej i wydawniczej, są nie zawsze przydatne do systematyzacji zasobów bibliotek w czasie planowania prac digitalizacyjnych.

W artykule przedstawiono historię starań o zachowanie dziedzictwa kulturowego rdzennych narodów Syberii i Dalekiego Wschodu oraz rolę Biblioteki Narodowej Republiki Sacha (Jakucja) (BNRS) w tym procesie. BNRS już w latach 70. XX w. skoncentrowała się na gromadzeniu i archiwizacji dokumentów w językach mniejszości narodowych Północy, m.in. prowadzono badania nad czytelnictwem, wspierano wydawców publikujących w językach narodowych, w ramach projektu „Książka mówiona” nagrano i upowszechniono wiele publikacji z literatury pięknej.

Nowy format plików graficznych JPEG 2000 zyskuje rosnącą popularność jako format archiwizacji obrazów wykorzystywany m.in. w Bibliotece Brytyjskiej, Bibliotece Kongresu, Bibliotece Królewskiej w Hadze i in. jako następca niekompresowanego formatu TIFF.

ARROW (The Accessible Registries of Rights Information and Orphan Works) to współfinansowany przez Komisję Europejską projekt konsorcjum europejskich bibliotek narodowych, wydawców, organizacji zbiorowego zarządzania oraz ogólnoeuropejskich i krajowych stowarzyszeń reprezentujących twórców, mający wspierać promowane przez UE programy masowej digitalizacji i powszechnego dostępu do zasobów europejskich instytucji kultury i nauki, a w szczególności projekt Europejskiej Biblioteki Cyfrowej (Europeana). Jego pierwszą fazę rozpoczętą w 2008 r., poświęcono opracowywaniu metod identyfikacji posiadaczy praw autorskich, rodzaju tych praw oraz statusu dzieł (osierocone (orphan work), dostępne na rynku (in print) i poza obiegiem komercyjnym (out of print)) oraz ulepszenia współoperatywności źródeł informacji o prawach. Efektem tych prac jest zautomatyzowany system zarządzania rozproszoną informacją o prawach, dostosowany do wymogów bibliotek cyfrowych i możliwy do zaadaptowaniania także w innych kontekstach.

Biblioteka Narodowa RCz (NK ČR) oraz Morawska Biblioteka Ziemska (MZK) w Brnie wciąż nie dysponują systemem umożliwiającym odpowiednie zarządzanie archiwizowanymi zasobami cyfrowymi i zapewnienie ich trwałej ochrony. Brakuje m. in. efektywnego narzędzia do opracowywania i wzbogacania metadanych. Dotychczasowy sposób archiwizacji znacznie ogranicza analizę zawartości repozytorium, jakości danych cyfrowych i metadanych, nie mówiąc o pozyskiwaniu informacji dotyczących finansowych wymogów archiwizacji zasobów objętych dotychczasowymi projektami cząstkowymi (jak Manuscriptorium, Kramerius czy Webarchiv). Przechowywane dane narażone są wiec na różnego rodzaju ryzyko. Podczas wewnętrznego audytu w BN RCz zidentyfikowano aż 80 rodzajów zagrożeń dla bezpieczeństwa tych zasobów, w tym wiele poważnych.

Projekt Our Americas Archive Partnership (OAAP), czyli partnerstwo dla wspólnego archiwum obu Ameryk, to inicjatywa 3 uniwersytetów i ich bibliotek akademickich ze Stanów Zjednoczonych i Meksyku, której celem jest stworzenie wspólnego interfejsu wyszukiwawczego dla naukowców zajmujących się badaniami dotyczącymi Ameryk i zapewnienie im zintegrowanego dostępu do prac naukowych przechowywanych w różnorodnych, cyfrowych repozytoriach. Prace nad projektem obejmują, poza rozwojem silnika umożliwiającego sfederowane przeszukiwanie baz partnerów projektu, digitalizację unikalnych archiwalnych materiałów i rozwiązywanie złożonych kwestii dotyczących archiwizacji wielojęzycznych cyfrowych dokumentów.

W związku z olbrzymią liczbą produkowanych obecnie, wartościowych informacji, których dostępność należy zapewnić w perspektywie długofalowej, konieczne jest opracowywanie zautomatyzowanych rozwiązań pozwalających na długotrwałe przechowywanie i zabezpieczania danych w formie elektronicznej oraz odpowiednie planowanie cyfrowej archiwizacji. Artykuł poświęcono kwestiom kryteriów i czynników wpływu, jakie należy uwzględniać przy wyborze najbardziej optymalnych działań archiwizacyjnych w danym kontekście. W celu ich identyfikacji, dokonano ewaluacji 13 studiów przypadku dotyczących planowania archiwizacji różnych typów cyfrowych obiektów, podejmowanej we współpracy z partnerami o różnym zapleczu instytucjonalnym.