Babin

Efektywność rozpowszechniania prac naukowych w naukowych czasopismach zależy w dużej mierze od postrzeganej reputacji, poczytności i poziomu dostępności danego tytułu oraz technicznej infrastruktury zapewnianej przez platformy wydawnicze autorom i czytelnikom, a decyzja, gdzie publikować swoje prace staje się obecne coraz bardziej istotna, gdyż od niej zależy przyszła kariera i perspektywy naukowców oraz ich dostęp do źródeł finansowania. W artykule, na podstawie przeglądu literatury przedmiotu oraz przeprowadzonego przez autorkę badania, omówiono różne czynniki mające wpływ na autorów specjalizujących się w badaniach z zakresu bibliotekoznawstwa i informacji naukowej (BIN), przy wyborze miejsca publikacji swoich prac, a w szczególności znaczenie wskaźników bibliometrycznych i opcji związanych z otwartym dostępem w procesie podejmowania takich decyzji. Przeanalizowano również, czy często omawiany w literaturze przedmiotu, i związany z aktywnością naukową i kulturą badawczą, podział na praktyków i teoretyków BIN ma odzwierciedlenie w przypadku mechanizmów związanych z wyborem czasopism.

Szybki rozwój wiedzy i postępów w zakresie rozwoju ICT zmienił znacząco zakres i sposób świadczenia usług bibliotecznych, a także formułę edukacji bibliotekoznawczej, wymuszając wprowadzenie istotnych jakościowych zmian do sposobów kształcenia i programów studiów z tej dziedziny, pozwalających na ich lepsze dopasowanie do potrzeb rynku w cyfrowej erze. Jedną z nowych i dynamicznie rozwijających się metod edukacyjnych jest e-learning. W artykule przedstawiono wyniki badania analizującego wpływ nowych technologii edukacyjnych na uczenie bibliotekoznawstwa i informacji naukowej (BIN) oraz zakres implementacji e-learningu w wybranych szkołach BIN na świecie; omówiono również techniki e-learningu przydatne w nauczaniu tej dyscypliny oraz największe wyzwania przed jakimi stoi środowisko biblioteczne w Indiach.

Środowisko bibliotekarskie od lat aktywnie wspiera ruch otwartego dostępu do wiedzy, współpracuje też przy tworzeniu otwartych archiwów cyfrowych. Zgodnie z tą ideą, również duża część badań i publikacji z zakresu bibliotekoznawstwa i informacji naukowej (BIN) rozpowszechniana jest na zasadach open access. Autorka dokonała przeglądu dostępnych źródeł online z tej dyscypliny oraz ewaluacji ich przydatności w procesie nauczania i studiów bibliotekoznawczych, kompilując na tej podstawie wykaz użytecznych, bezpłatnych zasobów z zakresu BIN, które można wykorzystywać w celach edukacyjnych; przedstawiła też krótką charakterystykę każdej pozycji z listy oraz liczbę materiałów z zakresu BIN, które można znaleźć we wskazanych źródłach.

Czeską terminologiczną bazę danych z zakresu bibliotekoznawstwa i informacji naukowej (Terminologická databáze knihovnictví a informační vĕdy – TDKIV) zaczęto tworzyć w latach 2001-2002, w ramach projektu realizowanego przez Bibliotekę Narodową Czech (BNCz) przy wsparciu ministerstwa kultury. Baza jest stale aktualizowana. Obecnie zawiera 4800 terminów (3120 podstawowych i 1680 ekwiwalentów) z zakresu bibliotekoznawstwa, informacji naukowej i dziedzin pokrewnych; obsługiwana jest w języku czeskim i angielskim. Służy jako narzędzie pomocne przy tworzeniu i czytaniu akademickich tekstów oraz zapewnianiu precyzyjnej komunikacji w bibliotecznej praktyce i całym spektrum informacji naukowej.

Folksonomie postrzegane są często w piśmiennictwie naukowym jako potencjalnie alternatywna wobec formalnego opisu metoda organizacji i indeksowania dużych zasobów informacyjnych; przeprowadzono też wiele badań porównujących skuteczność, precyzyjność i zgodność języka naturalnego i słowników kontrolowanych (zob. BABIN [1], [2], [3]), w tym m.in. języka haseł przedmiotowych Biblioteki Kongresu (LCSH) (por. BABIN 2010/2/115), jako narzędzi dostępu rzeczowego do różnego typu źródeł online. Autorzy postanowili przeanalizować semantyczne relacje między społecznymi tagami i hasłami LCSH, w dwóch nowych kontekstach: dziedziny bibliotekoznawstwa i informacji naukowej (BIN) i dwujęzycznego środowiska (angielski i chiński), sprawdzając odniesienia między formalnymi i nieformalnymi znacznikami używanymi do opisu książek BIN, różnice między oznaczeniami w obu językach, oraz stopień, w jakim tagi i hasła LSCH się uzupełniają.

Wymogi programowe edukacji z zakresu bibliotekoznawstwa i informacji naukowej (BIN) są traktowane i rozumiane odmiennie w różnych częściach świata. W niektórych regionach studia z tej dyscypliny ograniczają się do bibliotekoznawstwa, w innych – obejmują również nauczanie z zakresu informacji naukowej, multimediów, zagadnień wydawniczych, archiwów i zarządzania rekordami, technologii, systemów informacyjnych i zarządzania wiedzą, i in. Odmiennie podchodzi się również do poziomu kształcenia i statusu uzyskiwanego po ukończeniu studiów – mianem edukacji BIN określa się np. jakiekolwiek programy BIN, czy to na poziomie licencjackim, czy wyższego stopnia, a ich ukończenie pozwala na uzyskanie statusu bibliotekarza w hierarchii służby bibliotecznej; w innych krajach natomiast określenie to, jak i uznanie statusu odnosi się wyłącznie do studiów podyplomowych. Te i inne różnice sugerują, że ewaluacja edukacji bibliotekoznawczej przy pomocy jednego, ujednoliconego instrumentu może być trudna, nie oznacza jednak, że kontrola jakości studiów BIN nie istnieje, mimo nieuchronnych rozbieżności dotyczących metod i kryteriów oceny na poziomie globalnym, regionalnym, krajowym i instytucjonalnym. W artykule, na postawie własnych doświadczeń oraz analizy dostępnej literatury przedmiotu, autorzy podjęli próbę porównania sytuacji w tym zakresie w 3 krajach: Stanach Zjednoczonych, Nowej Zelandii i Republice Południowej Afryki, zaproponowali też typologię mechanizmów kontroli jakości kształcenia.

Modele organizacji wiedzy (OW) zgodne z potrzebami użytkowników (ang. user based) i bazujące na kogniwistyce zaczęły się rozwijać w latach 70. i 80. ubiegłego wieku, wraz z badaniami z zakresu bibliotekoznawstwa i informacji naukowej i społecznymi przemianami zachodzącymi w tych dekadach, określanymi w literaturze jako rewolucja zorientowana na użytkownika (koncentracja projektowania, strategii biznesowych i politycznych, metodologii i praktyki różnych dyscyplin nauki na odbiorcach produktów, działań, systemów i usług). Artykuł poświęcono przybliżeniu specyfiki tego trendu oraz krytycznej analizie teoretycznych podstaw kognitywistycznych i bazujących na użytkowniku podejść do OW.

Analiza cytowań pozwala na ustalenie sieci powiązań i dróg rozpowszechniania się wiedzy między poszczególnymi dyscyplinami nauki oraz bilansu wymiany naukowej dla każdej z nich. Autorzy odwołują sie w artykule do ekonomicznej analogii takiej wymiany („import – eksport”), aby określić, czy bibliotekoznawstwo i informacja naukowa (BIN) jest w stanie eksportować wiedzę do innych dziedzin akademickich, i jaka jest wartość tego transferu, mierzona prestiżem importujących źródeł.

Przez wiele dekad niemal wszystkie amerykańskie szkoły bibliotekoznawstwa i informacji naukowej (BIN) akredytowane przez ALA prowadziły odrębne biblioteki o specjalizacji bibliologicznej, a ich utrzymywanie traktowano jako wyznacznik jakości kształcenia i prestiżu danej instytucji. W XXI wieku liczba tych placówek zaczęła jednak spadać (większość włączono do bibliotek głównych macierzystych uczelni) i do dziś przetrwała jedynie nieznaczna ich część (8 na 55 programów studiów BIN realizowanych w Stanach Zjednoczonych i Kanadzie – dane z 2012 r.). Ustalenie dokładnej chronologii i skali tego procesu i warunkujących go czynników jest niezmiernie trudne, gdyż w fachowym piśmiennictwie tematyce tej poświęcono jak dotąd niewiele uwagi. Autorka postanowiła skorzystać z nielicznych dostępnych źródeł, próbując określić liczbę bibliotek bibliologicznych w różnych okresach XX i na początku XXI w., daty ich powstawania i zamykania oraz etapy rozwoju i upadku paradygmatu odrębnych, wydziałowych bibliotek BIN w szerszym kontekście historii edukacji bibliotekoznawczej w Stanach Zjednoczonych.

W tekście omówiono badanie analizujące trendy publikacji artykułów z dwóch renomowanych bibliotekoznawczych czasopism naukowych: The International Information & Library Review (IILR) i Library Information Science Research (LIRS) indeksowanych w bazie ScienceDirect w latach 2000-2010 i w serwisie Top 25 Hottest Papers (lista 25 najpopularniejszych artykułów) w latach 2006-2010. W jego ramach dokonano przeglądu 1000 artykułów z zakresu bibliotekoznawstwa i informacji naukowej (BIN), pochodzących z obu pism (500 z każdego tytułu), sprawdzając ich zawartość, liczbę publikacji w poszczególnych latach, geograficzny rozkład autorów, dystrybucję artykułów w każdym z tytułów, wzory cytowań i rankingów, długość prac i najczęściej cytowanych twórców.